Nhờ hiểu về phát âm, bạn dễ dàng nhận ra từ tiếng Anh khi nghe người bản xứ nói chuyện, thường với tốc độ rất nhanh.
Thầy giáo tiếng Anh Quang Nguyen chia sẻ mối liên hệ giữa phát âm và khả năng nghe.
Năm 2010, mình thi TOEFL iBT được 29/30 điểm nghe. Nhưng khi sang đến Mỹ, mình gần như “điếc”, họ nói quá nhanh, khác hẳn bài nghe chậm rãi và từ tốn trên TOEFL.
Qua tuần “orientation” (tuần định hướng), mình bước vào buổi học đầu tiên với một sự kinh hoàng hơn nữa. Giáo sư môn “ethics” bắn như súng liên thanh, mình nghe mà không thể xử lý kịp. Trong khi đó một số bạn Mỹ “mumble” (lầm bầm) tiếng Anh, mình không hiểu gì. Vậy mới biết điểm TOEFL hay IELTS đôi khi chẳng nhiều ý nghĩa lắm.
Sau hai năm, mình nghe tốt hơn phần nào, nhưng vẫn thấy thiếu gì đó. Kỹ năng nghe còn rất nhiều vấn đề.
Về Việt Nam, mình bắt đầu nghiên cứu về phát âm, bắt đầu từ cuốn tài liệu rất hay mua ở Mỹ và Rachel’s English. Cảm nhận đầu tiên là sung sướng vì rốt cuộc đã biết sự khác biệt giữa âm “i” trong từ “sit” và “seat”, hay sự khác biệt giữa “bet” và “bat”. Những từ này, trước đây mình cũng biết là phát âm khác nhau, nhưng khác thế nào thì không rõ ràng lắm.
Nhờ học phát âm, mình đã rút ra được quy tắc nghe điền từ vô cùng hiệu quả, gọi là quy tắc nghe 3 bước:
– Bước 1: Nguyên âm là gì?
– Bước 2: Âm cuối là gì?
– Bước 3: Âm đầu là gì?
Ví dụ, với câu “they live in a shack”, kể cả không biết từ “shack”, nếu học phát âm rồi, bạn vẫn có thể viết ra được. Câu hỏi “nguyên âm là gì?” – âm “æ”, “âm cuối là gì?” – âm “k”, và “âm đầu là gì?” – âm “ʃ” (sh).
Phát âm cũng rất hữu dụng khi luyện nghe âm cuối, ví dụ, “bit” và “bid” khác nhau ở đâu? Hay sự khác biệt giữa “friend” và “friends”. Về lý thuyết thì mọi người có thể cho là dễ, nhưng trên thực tế nghe, sự phân biệt hoàn toàn không dễ dàng.
Hiểu về cách nối âm cũng giúp ích rất nhiều. Nhớ có hôm đi ăn ở nhà hàng, mình nghe bạn “waitress” xinh đẹp hỏi: “Do you want a super salad?”, liền ngạc nhiên hỏi lại: “Sorry, what salad?”. Lần thứ hai mình mới hiểu được câu hỏi của nhân viên phục vụ: “Do you want a soup or salad?”. Những kiểu nối âm như vậy, nhờ hiểu phát âm nên mình cũng đỡ nhầm đi ít nhiều.
Nhưng lợi ích lớn nhất về nghe khi học phát âm lại nằm ở “giai điệu” (rhythm). Khi học về giai điệu, mình hiểu được cách người bản xứ nhấn từ khóa trong câu, và học cách tập trung để hiểu ý của người nói. Đến nay, khi luyện nghe, mình vẫn áp dụng kỹ năng nghe theo “rhythm” những khi người ta nói quá nhanh, đặc biệt là khi nghe đài.
Những điều phát âm không thể giúp bạn
Dù phát âm gắn chặt với kỹ năng nghe, nhưng nếu bạn không có từ vựng thì nó không thể giúp bạn nghe hiểu được. Và nếu ngữ pháp yếu, bạn có nghe (và ghi lại được) hết những gì người khác nói, cũng không thể hiểu họ nói gì.
Thứ hai, học phát âm – nếu được hiểu là học những nguyên lý về phát âm – không giúp bạn biết một từ phát âm thế nào. 40% từ vựng tiếng Anh có cách viết khác cách đọc, do đó dù học thuộc nguyên lý, bạn không thể biết phát âm mỗi từ. Ví dụ, từ “does” tại sao không đọc là “du-əz”?
Kể cả khi vượt qua các ải là từ vựng, ngữ pháp và cách phát âm, bạn vẫn có thể gặp khó khăn với tốc độ. Người bản xứ nói rất nhanh so với hầu hết người Việt. Trong nhiều trường hợp, não của bạn không đủ tốc độ để xử lý, nên bạn nghe và không kịp hiểu người khác nói gì.
Phát âm tốt cho ai?
Phát âm, theo quan điểm cá nhân mình, đặc biệt hiệu quả với người đã qua tuổi dậy thì và không sống trong môi trường bản xứ (EFL – English as a Foreign Language). Đặc thù chung của nhóm này là khả năng đọc thường tốt hơn khả năng nghe, do đó phát âm sẽ là nhịp cầu giúp kết nối ngôn ngữ viết và nói.
Những người sang Mỹ sau khi đã qua giai đoạn dậy thì cũng nên học phát âm để hòa nhập. Mình có một vài người bạn quốc tế đang định cư ở Mỹ cũng đồng tình với quan điểm này. Trường hợp này, phát âm đặc biệt hiệu quả trong nâng cao khả năng nói rõ ràng của người học.
Phát âm cũng tốt cho trẻ học tiếng Anh như một ngoại ngữ (EFL). Trẻ em tiếp cận phát âm chuẩn từ đầu thường sẽ gặp ít khó khăn hơn trong giao tiếp về sau này. Người Đức dạy trẻ em phát âm Anh – Mỹ song song với ngữ pháp, khi trẻ vào lớp 5 (từ lớp 1 đến lớp 4, trẻ học tiếng Anh theo kiểu “học mà chơi”).
Đối với trẻ em sống ở nước nói tiếng Anh từ nhỏ (dưới 10 tuổi) thì không cần học phát âm, vì trẻ sẽ tự động thẩm thấu cách phát âm chuẩn trong quá trình tương tác với bạn bè ở trường học và ngoài cuộc sống.
Dù hiểu sâu về phát âm, mình vẫn phải liên tục luyện nghe audio book và các bài giảng chuyên môn hàng ngày. Không chỉ giúp tiếp thu kiến thức, luyện nghe giúp đôi tai hoạt động liên tục để bắt nhịp với tốc độ của người bản xứ.
Quang Nguyen – VnExpress